این روز ها همگی از هوش مصنوعی و امکانات و قابلیت های آن صحبت می کنیم، اما آیا واقعا هوش مصنوعی می تواند جایگزین انسان ها باشد؟
از ابتدای معرفی عمومی Chat GPT چنان از این هوش مصنوعی صحبت کردند که انگار قرار است واقعا تغییرات بزرگی در دنیای فناوری ایجاد کند. تا دلتان بخواهد مطالبی از این دست نوشته می شد که “هوش مصنوعی به زودی شغل شما را از بین خواهد برد”. من هم به عنوان یک مهندس برق حدس زدم احتمالا این هوش مصنوعی در آینده جایگاه شغلی من را تهدید خواهد کرد. از آن روز ها تقریبا یک سال و نیم می گذرد اما هوش مصنوعی در عمل نه تنها نتوانسته است جایگاه شغلی من را تهدید کند بلکه باعث شده مراجعات به من برای تصحیح خطا های هوش مصنوعی بیشتر هم شود!
اکنون هوش مصنوعی به سطحی رسیده است که می تواند به راحتی استدلال کند و یا به اینترنت دسترسی داشته باشد. اشتباهات این هوش های مصنوعی هم برای من قابل قبول است اما چیزی که این هوش را از انسان واقعی جدا می کند، خلاقیت و تجربه های واقعی است.
چند وقت پیش در مورد یک مسئله مهندسی مشکل داشتم، انتخاب سایز باسبار مسی در یک تابلو برق. مسئله خیلی حساس بود و چون قرار بود تابلو برق مورد نظر در نیروگاه استفاده شود، نیاز به محاسبات خیلی دقیق و پیچیده داشتم. مهندس مکانیک و طراح اصلی پروژه اولین جمله ای که به من گفت این بود که “حتما از چت جی پی تی کمک بگیر” و من هم با اینکه تا آن روز از این چت بات ها استفاده نکرده بودم، سعی کردم به توصیه طراح عمل کنم. ابتدا در استفاده از این چت بات های هوش مصنوعی با یک مشکل مواجه شدم و آن هم تحریم بود. مشکل دوم هم عدم امکان تحلیل منطقی و تصمیم گیری دقیق بود. انگار که به این هوش های مصنوعی یک متن ثابت داده شده و آن ها هم موظف بودند طبق آن صحبت کنند. در صحبت هایشان بسیار مقاله مانند رفتار می کردند در حالی که من نیاز به محاسبات داشتم، محاسبات دقیق در مورد دما، رطوبت، جریان عبوری و دیگر موارد. این هوش های مصنوعی ابتدا در محاسبات ریاضی ساده هم مشکل داشتند و بعد از چند دقیقه صحبت کردن و گوشزد کردن اشتباهات، شروع به تصحیح آنها مطابق میل من کردند. سپس از آنها خواستم که به صورت خودکار و با توجه به شرایط موجود طراحی شمش های مسی را برای من انجام دهند، که در این مرحله Chat GPT کلا به سوالات من پاسخ درستی نداد و DeepSeek هم سعی می کرد لینک مطالب و مقالات اینترنت را برای من ارسال کند. در نهایت من نتوانستم پاسخی از این هوش های مصنوعی دریافت کنم، حتی اگر پاسخ غلط هم می بود برای من قابل قبول بود اما هیچ کدام در نهایت به یک جواب درست نرسیدند.
اتفاق دومی که برای من افتاد طراحی یک بانک خازنی ساده بود. یادمه روز‌های اولی که این چت بات ها ترند شده بودند همه می گفتند که «مهندس دیگه نیاز نیست نقشه بکشی، هوش مصنوعی قراره بجای شما نقشه کشی انجام بده» منم با توجه به گفته های دوستان سعی کردم با صحبت کردن با این چت بات ها یک نقشه ساده بانک خازنی طراحی کنم. هر چه در صحبت کردن با این ابزار ها جلوتر رفتم، متوجه یک نکته شدم و آن هم این است که این ابزارها برای کد نویسی و پاسخ به سوالات ساده طراحی شدند نه عملیات مهندسی. با توجه به اینکه در طراحی مهندسی مستندات زیادی برای یک طراحی ساده وجود دارد، ممکن است هوش مصنوعی بتواند حداکثر در پرکردن این فرم ها به شما کمک کند، در حالی که بنظر نمی رسد بتواند مانند یک مهندس فکر کند. در حالی که دارم این متن رو می‌نویسم هوش مصنوعی با دقتی بی نظیر متن من رو اصلاح می کنه در حالی که از کشیدن چند خط ساده که نشان دهنده مدار قدرت یک بانک خازنی باشد عاجز است. طراحی یک بانک خازنی از آن طرح های ساده ای است که هر موقع یک مهندس برق ادعای طراحی دارد ابتدایی ترین سوالی که از او می پرسم همین تابلو برق بانک خازنی است. تا اینجای کار به خوبی میدانم که هوش مصنوعی نه تنها یک ذهن مهندس را ندارد، بلکه احتمالا تا سال های سال هم نخواهد توانست به چنین ایده هایی برسد. بنظرم دلیل اصلی ضعف این هوش مصنوعی، در دستوری نبودن مدارک مهندسی برای آموزش(train) است. این داده ها آنقدر کم و طبقه بندی شده هستند که شرکت های هوش مصنوعی نتوانند به راحتی مانند داده های عمومی سطح اینترنت به آنها دسترسی پیدا کنند. حتی اگر یک هوش مصنوعی را با این داده ها آموزش دهید کار مهندسی بسیار وابسته به تجربه های عملی است و احتمالا یک کامپیوتر بدون تجربه های عملی نتواند به درستی مانند یک مهندس فکر کند.
تجربه سوم از کد نویسی با کمک هوش مصنوعی بود. یکی از دوستان پروژه ای را به من ارجاع داد که خیلی خاص بود، «تحلیل ارتعاشات با کمک یک DSP ساخت تگزاس‌اینسترومنت». شخصی که قصد اجرای پروژه را داشت سعی کرده بود با استفاده از چت جی پی تی و دانش کمی که خودش در حوزه کد نویسی به زبان C داشت، پروژه را پیش ببرد و در نهایت به نتیجه درستی هم نرسیده بود. با اضطرابی که این شخص داشت متوجه چند اشکال اساسی داخل پروژه شدم، ابتدا اینکه شخص پروژه را بدون تخصص و با این تفکر که نهایت با کمک هوش مصنوعی آن را انجام می دهم قبول کرده بود و مسئله دوم هم کد نویسی خنده دار چت جی پی تی بود. این هوش مصنوعی با اینکه تقریبا هشت ساعت وقت طراح را برای فهمیدن اصل پروژه تلف کرده بود حتی نمیدانست باید چطور کد بنویسد. وقتی کد های نوشته شده توسط هوش مصنوعی را مرور می کردم از جایی به بعد سینتکس زبان C به پایتون تبدیل شده بود. ابتدا تصور می کردم که همان زبان C را به شکل پایتون نوشته است (مثلا برای نشان دادن حلقه از فاصله ها استفاده کرده بود) اما هر چه کد ها جلوتر می رفت متوجه شدم که ترکیبی از سینتکس زبان سی و پایتون را استفاده کرده است. مثلا برای تعریف حلقه بجای استفاده از آکولاد، از فاصله ها استفاده کرده بود و در مقابل در انتهای هر خط یک سمی‌کالن وجود داشت! در نهایت هم با تلاش فراوان و با حدود سه ماه کد نویسی موفق شدیم پروژه را تمام کنیم.
در مورد هوش مصنوعی قابلیت ها و‌کاربرد هایی که دارد بحث های جدی و مهمی مطرح است. بعضی افراد اعتقاد دارند در نهایت هوش مصنوعی می تواند جایگزین هوش انسانی باشد و برخی دیگر هم اعتقاد دارند که هوش مصنوعی فقط مکمل هوش انسانی است. در هر حال بنظر من هوش مصنوعی می تواند در حوزه های مختلف علم و ارتباطات مسیر های متفاوتی را طی کند. مثلا ممکن است هوش مصنوعی بتواند در آینده برای شما یک شریک عاطفی مورد اعتماد و نزدیک تقریبا واقعی باشد در حالی که شاید هیچ وقت نتواند جایگزین یک کشاورز یا مهندس شود. اگر مهندس هستید و در کار خود تبحر دارید، تیتر های زردی که آینده شغلی شما را نابود شده می بینند در نهایت به درد خواندن همان افراد غیر متخصص می خورد. هوش مصنوعی ابزاری است بسیار کاربردی که بعضی اوقات می تواند به سوالات شما پاسخ دهد، فعلا همین است و شاید در آینده متفاوت خواهد بود.